Tikinti sektoru Azərbaycanın iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır. Bu sahədə fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün düzgün mühasibatlıq və vergi uçotu həm qanuni tələblərə əməl etmək, həm də maliyyə vəziyyətini şəffaf izləmək baxımından həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqalədə tikinti şirkətlərində mühasibatlığın necə aparıldığını və tətbiq olunan vergiləri ətraflı izah edəcəyik.
1. Tikinti Şirkətlərində Mühasibatlığın Əsasları
Tikinti şirkətlərində mühasibat uçotu digər sahələrdən bir qədər fərqlənir. Bunun əsas səbəbi, uzunmüddətli layihələrin və müxtəlif xərclərin izlənməsinin zəruri olmasıdır.
1.1. Gəlir və xərclərin uçotu
Tikinti şirkətlərində əsas gəlir mənbəyi müqavilələr əsasında alınan ödənişlərdir. Mühasibatlıqda bunlar aşağıdakı şəkildə qeyd olunur:
- Müqavilə gəlirləri: Müştəri ilə bağlanan müqavilələr əsasında əldə olunan gəlirlər.
- Xərclər: İşçi maaşları, material xərcləri, avadanlıq və xidmət xərcləri.
1.2. Uzunmüddətli layihələrin uçotu
Tikinti layihələri çox vaxt bir neçə aya və ya ilə yayıla bilər. Bu səbəbdən layihə xərcləri və gəlirləri layihə başa çatana qədər xüsusi hesablar üzərindən izlənilir.
1.3. Əmək haqqı və sosial ödənişlər
Tikinti şirkətlərində işçi sayı çox olduğu üçün əmək haqqı və sosial ödənişlərin düzgün uçotu vacibdir. Bunlara:
- Əmək haqqı vergisi
- Sosial sığorta ödənişləri
- İşsizlik sığortası daxil olur.
2. Tikinti Şirkətlərinə Tətbiq Olunan Vergilər
Azərbaycan qanunvericiliyinə görə tikinti şirkətləri bir neçə əsas vergi ödəyir:
2.1. Mənfəət vergisi
- Şirkətin əldə etdiyi mənfəət üzrə hesablanır.
- Mövcud qanunvericiliyə görə mənfəət vergisi dərəcəsi 20% təşkil edir.
2.2. Əlavə dəyər vergisi (ƏDV)
- Tikinti şirkətləri tərəfindən göstərilən xidmətlər və satılan mallar üçün ƏDV tutulur.
- Standart ƏDV dərəcəsi 18%-dir.
- Müqavilələr əsasında ödənilən xidmətlər üçün ƏDV düzgün hesablamaq vacibdir.
2.3. Sosial sığorta və işçi vergiləri
- İşçilərin əmək haqqı üzrə sosial sığorta və gəlir vergisi ödənməlidir.
- Bu ödənişlər mühasibatlıqda aylıq olaraq qeyd olunur.
3. Tikinti Şirkətlərində Vergi Uçotunun Təşkili
Vergi uçotu düzgün aparılmadıqda, şirkət həm cərimə, həm də maliyyə riskləri ilə üzləşə bilər. Tikinti şirkətləri üçün tövsiyələr:
- Layihə əsasında hesab aparmaq: Hər bir tikinti layihəsi üçün gəlir və xərcləri ayrıca qeyd edin.
- Müqavilə sənədlərini tam saxlamaq: Vergi yoxlamaları zamanı müqavilələr əsas sübut hesab olunur.
- Davamlı maliyyə hesabatları: Aylıq və illik hesabatlar düzgün hazırlanmalıdır.
- Vergi ödənişlərini vaxtında etmək: Mənfəət, ƏDV və sosial sığorta ödənişləri gecikmədən ödənilməlidir.
4. Nəticə
Tikinti şirkətlərində mühasibatlıq və vergi uçotu düzgün aparılarsa, şirkət həm qanuni tələblərə cavab verir, həm də maliyyə resurslarını səmərəli idarə edə bilir. Uzunmüddətli layihələr, əmək haqqı və xərclərin düzgün izlənməsi, eləcə də vergilərin vaxtında ödənilməsi şirkətin dayanıqlı inkişafı üçün əsas şərtdir.
