Maliyyə lizinqi — uzunmüddətli maliyyələşdirmə formasıdır ki, burada lizinq verən (lizing şirkəti və ya banka bağlı qurum) əsas vəsaiti (məsələn, avadanlıq, texnika, nəqliyyat vasitəsi) lizinq alanın istifadəsinə verir və müqavilə müddəti bitdikdən sonra əksər hallarda həmin aktivin mülkiyyət hüququ lizinq alana keçir.
Sadə dillə desək, bu kreditlə alınmış aktivə bənzəyir, sadəcə maliyyələşmə “lizinq” adı altında həyata keçirilir.
Maliyyə lizinqinin əsas xüsusiyyətləri
- Müddət, adətən, aktivin istismar müddətinə uyğun uzunmüddətli olur (3 ildən 7 ilə qədər).
- Müddət sonunda aktiv lizinq alana keçir (ya pulsuz, ya da simvolik məbləğ ödəməklə).
- Aktivin bütün riskləri (köhnəlmə, sıradan çıxma, bazar dəyərinin dəyişməsi) lizinq alanda olur.
- Lizinq ödənişləri, əksər hallarda, aktivin dəyərini və faizləri tam əhatə edir.
Maliyyə lizinqinin mühasibat uçotunda əks olunması
🔹 Lizinq alan tərəfdə
- Müqavilə imzalanan kimi aktiv əsas vəsait kimi tanınır.
- Eyni zamanda, öhdəlik yaranır (kredit borcu kimi).
- Lizinq alan amortizasiya hesablayır və faiz xərclərini tanıyır.
🔹 Lizinq verən tərəfdə
- Aktiv balansdan çıxarılır, lizinq alan qarşısında debitor borc (maliyyə qoyuluşu) kimi əks olunur.
- Faiz gəliri tanınır.
Vergitutma qaydası (Azərbaycan, 2025)
📌 Mənfəət vergisi
- Lizinq alan tərəf aktivdən istifadə etdiyi üçün onun amortizasiya və faiz xərcləri tanınır, bu da mənfəət vergisi bazasını azaldır.
- Lizinq verən tərəf faiz gəliri üzrə mənfəət vergisi ödəyir.
📌 ƏDV
- Vergi Məcəlləsinin 164.1.2-ci maddəsinə əsasən, maliyyə lizinqi xidmətləri üzrə faizlər ƏDV-dən azaddır.
- Lakin lizinq müqaviləsi bağlanarkən aktivin (əsas vəsaitin) ilkin dəyərinə ƏDV tətbiq olunur.
- Məsələn, avtomobil lizinq yolu ilə alınıbsa, avtomobilin dəyərinə ƏDV hesablanır, amma aylıq lizinq faizlərinə ƏDV tətbiq edilmir.
Maliyyə lizinqinin əməliyyat lizinqindən fərqi
| Məsələ | Maliyyə lizinqi | Əməliyyat lizinqi |
|---|---|---|
| Mülkiyyət hüququ | Müddət sonunda lizinq alana keçir | Müddət sonunda geri qaytarılır |
| Müddət | Uzunmüddətli (3–7 il) | Qısamüddətli (1–3 il) |
| Balansda əks olunması | Aktiv və öhdəlik kimi tanınır | Sadəcə xərc kimi tanınır |
| Risklər | Lizinq alan daşıyır | Lizinq verən daşıyır |
| ƏDV | İlkin dəyərə ƏDV, faizlər ƏDV-dən azaddır | Lizinq haqqına ƏDV tətbiq olunur |
Praktiki nümunə
Bir sahibkar 100 000 AZN dəyərində istehsal avadanlığı lizinq yolu ilə alır:
- Müqavilə bağlananda avadanlıq aktiv kimi tanınır, eyni zamanda öhdəlik yazılır.
- Hər ay sahibkar ödəniş edir, ödənişin bir hissəsi əsas borcun, digər hissəsi isə faizlərin ödənilməsinə gedir.
- Sahibkar amortizasiya hesablayır, faizləri xərc kimi tanıyır.
- Müddət sonunda aktivin mülkiyyəti sahibkara keçir.
⚖️ Nəticə:
Maliyyə lizinqi, xüsusən də iri aktivlərin alınmasında sahibkar üçün sərfəlidir. Çünki:
- Aktiv dərhal istifadəyə verilir, amma birdəfəlik böyük vəsait tələb olunmur.
- Faizlər və amortizasiya xərc kimi tanınaraq vergi yükünü azaldır.
- Aktiv uzunmüddətli sahibkarlıq fəaliyyətində istifadə olunduğu üçün investisiya dəyəri qorunur.
