Əməliyyat lizinqi — əsas vəsaitlərin (məsələn, maşın, avadanlıq, texnika) sahibkara müəyyən müddətə istifadəyə verilməsi, amma müddət bitdikdən sonra geri qaytarılmasıdır. Burada sahibkar aktivin mülkiyyətini əldə etmir, sadəcə istifadə hüququ qazanır.
Sadə dillə desək, bu uzunmüddətli icarədir, kredit elementi yoxdur.
Əməliyyat lizinqinin əsas xüsusiyyətləri
- Aktiv müqavilə müddətində lizinq alanın istifadəsində olur, müddət bitdikdə geri qaytarılır.
- Aktivin riskləri (köhnəlməsi, bazar dəyərinin düşməsi və s.) lizinq verəndə qalır.
- Ödənişlər, adətən, aktivin tam dəyərini deyil, yalnız istifadə olunan müddəti əhatə edir.
- Müqavilə daha qısa müddət üçün bağlanır (məsələn, 1–3 il).
Əməliyyat lizinqinin mühasibat uçotunda əks olunması
🔹 Lizinq alan tərəfdə
- Ödənişlər icarə xərci kimi tanınır (mühasibat uçotunda aktiv kimi tanınmır).
- Hər ay lizinq ödənişi xərc hesabına silinir.
🔹 Lizinq verən tərəfdə
- Aktiv onun balansında qalır (çünki mülkiyyət hüququ keçirilməyib).
- Amortizasiya hesablanır və müvafiq gəlir yazılır.
Vergitutma qaydası
- Əməliyyat lizinqində ödənişlər icarə haqqı sayılır.
- Bu ödənişlər üzrə ƏDV tətbiq edilir (18%).
- Sahibkar (lizinq alan) ödədiyi icarə haqqını xərc kimi tanıya bilir, ƏDV-ni isə əvəzləşdirə bilir (əgər ƏDV ödəyicisidirsə).
- Lizinq verən icarədən əldə etdiyi gəliri mənfəət vergisinə cəlb edir.
Maliyyə lizinqi ilə fərqi
| Məsələ | Maliyyə lizinqi | Əməliyyat lizinqi |
|---|---|---|
| Mülkiyyət hüququ | Müddət sonunda lizinq alana keçir | Müddət sonunda geri qaytarılır |
| Müddət | Uzunmüddətli (5–7 il) | Qısamüddətli (1–3 il) |
| Balansda əks olunması | Aktiv və öhdəlik kimi tanınır | Sadəcə xərc kimi tanınır |
| Risklər | Lizinq alan daşıyır | Lizinq verən daşıyır |
Praktiki nümunə
Məsələn, bir şirkət 2 il müddətinə ofis printerlərini lizinqə götürür.
- Bu printerlər şirkətin balansına keçmir.
- Şirkət hər ay sadəcə lizinq haqqını ödəyir və bu xərci mühasibatda qeyd edir.
- Müddət bitdikdə printerlər lizinq şirkətinə qaytarılır və şirkət yeni texnika ilə müqavilə bağlaya bilər.
⚖️ Nəticə:
Əməliyyat lizinqi sahibkar üçün o vaxt sərfəlidir ki, aktivdən yalnız müəyyən müddət istifadə lazımdır və ya texnologiyanın tez köhnəlməsi ehtimalı yüksəkdir. Beləliklə, sahibkar böyük maliyyə öhdəliyinə girmədən, aktivin riskini üzərinə almadan işini davam etdirə bilir.